علمدار

دوستى ارزشمند و واقعى در اسلام آنگونه است که اشعه تابناک آن بر شئون زندگى فردى و اجتماعى فرد پرتو افکند، و دست یابى به تکامل را رهنمون ساخته و به فرد احساس رضایت درونى ببخشد.

پایدار کردن دوستی

دوستى ارزشمند و واقعى در اسلام آنگونه است که اشعه تابناک آن بر شئون زندگى فردى و اجتماعى فرد پرتو افکند، و دست یابى به تکامل را رهنمون ساخته و به فرد احساس رضایت درونى ببخشد. دوستى در اسلام نه تنها فقط یک امر قلبى نیست، بلکه تأثیر آن در ساختار شخصیتى، در پیشرفت فردى و اجتماعى و در پدیدایى رضایت خاطر و تعادل روانى فرد را نباید از یاد برد، لذاست که در این راستا همچون دیگر جنبه هاى زندگى رعایت اعتدال، عقل و منطق لازم وضرورى است.

یکى از چیز هایى که در رسیدن به آرامش روانى در قالب دوستى با دیگران و پایدارى آن، به ما کمک مى کند رعایت حد و مرز دوستى است. امام صادق (علیه السلام) در بیاناتى گرانبها این حدود و حقوق را بیان فرموده، مى‏افزاید: مراعات این حدود، در هر کس بود (همه‏اش یا مقدارى) او دوست است، وگر نه نسبت دوستى وصداقت به او نده.

اول: آنکه نهان و آشکار دوست، براى تو یکسان باشد.

دوم: آنکه زینت تو را زینت و آراستگى خودش ببیند وعیب و نقصان تو را عیب خویش بشمارد.

سوم: اگر به ریاست وثروت و پست و مقامى رسید، این پست وپول، رفتار او را نسبت به تو عوض نکند.

چهارم: اگر قدرت و توانگرى دارد، ازآنچه دارد نسبت به تو دریغ و مضایقه نکند.

پنجم: (که جامع همه آنهاست) اینکه تو را در گرفتاریها، رها نکند و تنها نگذارد.

راه هاى پایدارى و تقویت دوستى

در ارتباطهاى دوستانه رعایت نکات زیر موجب استحکام و تقویت این روابط خواهد شد که شما نیز با رعایت دقیق این امور مى‏توانید به هدف خود نائل آیید:

الف) رفتارها و اعمالى که باید انجام گیرد:

۱- همدردى واقعى و عملى،

۲- بخشش‏هاى مالى و عفو و گذشت و حتى بر زبان نیاوردن آنها،

۳- یکرنگى،

۴- مدافع حقوق او بودن در حضور و در زمان عدم حضور او،

۵- کم‏توقع بودن،

۶- اظهار نمودن دوستى و محبت خود با زبان و عمل،

۷- فروتنى در برابر او،

۸- پرهیز از مجادله و بگومگوهاى بى‏ثمر و حتى برخى بگومگوهاى باثمرى که موجب رنجش خاطر مى‏گردد،

۹- گوش فرادادن به حرف او و شنونده خوب بودن،

۱۰- پوشیدن اسرار او،

۱۱- بردبارى در برابر ناملایمات و لغزش‏هایى که از او صادر مى‏شود،

۱۲- شاد کردن او،

۱۳- هدیه دادن به مناسبت‏هاى مختلف به ویژه مناسبت‏هایى که براى او اهمیت دارد،

۱۴- دعا کردن در حق او،

۱۵- پرهیز از ملامت و سرزنش علنى و غیرعلنى و حتى برخى انتقادهایى که موجب ناخرسندى او مى‏گردد،

۱۶- وفادارى،

۱۷- تعهد و عهد و پیمان و وعده‏ها،

۱۸- رعایت ادب و احترام و آداب اجتماعى،

۱۹- دوراندیشى و خیرخواهى،

۲۰- کوشش در جلب محبت و علاقه او به هر شکلى مشروع و ممکن.

ب) رفتارها و اعمالى که باید از آن پرهیز نمود:

– سخن چینى در حق او،

– خیانت به سخن، حرف، خود او،

– ستم نمودن،

– اتهام بستن،

– تندخویى و بداخلاقى،

– خست به خرج دادن،

– اعمال سلیقه‏هاى فردى و شخصى،

– دروغ گفتن،

– خلف وعده،

– عیب‏جویى نمودن.

توضیحى بیشتر درباره برخى از نکات بالا

شخصى که با معیارهاى صحیح، دوستان خود را انتخاب مى کند باید طورى عمل کند که این دوستى بین آن ها تقویت شود و پایدار و استوار بماند. در این جا به توضیح مختصر چند نمونه از راه ها و روش هاى تقویت دوستى میپرداریم:

۱ اخلاق نیکو:

یکى از راه هاى تقویت دوستى، اخلاق نیکو است. در این باره رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) مى فرمایند:

«شما آن قدر مال و ثروت ندارید که همه را از خود راضى نمایید، به همین جهت سعى کنید که با اخلاق خوب، آنان را متوجه خود سازید».

اخلاق خوب یکى از رموز ترقى و عظمت پیامبر اسلام بود. در میان آن مردم وحشى که دختر کشى، خون ریزى و جنایت از کارهاى روزمره ى آنان بود و طبعاً زیر هیچ بار معنوى نمى رفتند، رسول خدا با اخلاق شایسته و نیکو آن ها را متوجه خود ساخت و اسلام را سربلند گردانید. خداى مهربان هم به وى اعلام کرد که: «با آن مهربانى که خدا به تو داده است، با مردم خوش رفتارى کن و اگر خواستى بداخلاقى کنى و رحم و عاطفه را کنار بگذارى، از اطرافت پراکنده مى شوند. از لغزش هاى آنان چشم پوشى کن و از اشتباهاتشان صرف نظر نما».

هم چنین وقتى که جبرئیل بر حضرت موسى (علیه السلام) و هارون نازل شد، اولین درس تبلیغ را که از جانب خداى بلند مرتبه بر آن ها عرضه شد این بود که: «به سراغ فرعون بروید و یا او به نرمى صحبت کنید و بد زبانى و پرخاش نکنید…»

۲ محبت:

دل جویى و نوازش افراد و ابراز هم دردى کردن و شریک شدن در غم و شادى آن ها راه دیگرى از راه هاى تقویت دوستى و افزایش دوستان است. یکى از روان کاوان در این باره مى گوید:

«ما همه محتاج محبت هستیم، خواه این محبت به صورت پذیرفتن تجلى کند و خواه به صورت تشویق».

۳ دیدار:

یکى دیگر از راه هایى که رفاقت را تقویت مى کند و رابطه ى دوستى را عمیق مى گرداند، دیدار از یک دیگر است. رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «از یک دیگر دیدن کردن، دوستى را تقویت و نیرومند مى گرداند».

۴ سلام کردن و فشار دادن دست دوستان:

دست دادن به یک دیگر و فشار دادن دستان دوست یکى از اعمالى است که دوستى را تقویت مى کند و این عملى بود که همه ى پیشوایان دین مخصوصاً حضرت باقر (علیه السلام) انجام مى داد و دست دوستان را فشار مى داد تا آن حد که مورد اعتراض قرار مى گرفت. اما امام مى فرمودند: «این عمل کینه و حسادت را برطرف مى گرداند و ناراحتى و اضطراب را فرو مى نشاند».

۵ هدیه دادن:

هدیه دادن به دوستان یکى از راه هایى است که دوستى را تقویت مى کند و اگر قبلاً ناراحتى و کدورتى وجود داشته به این وسیله برطرف مى گردد. رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) در این باره مى فرمایند:

«هدیه بردن براى دوستان کینه ها را برطرف مى سازد و دوستى ایجاد مى کند و برادرى را تجدید مى نماید، پس براى یک دیگر هدیه ببرید تا دوستى بین شما افزایش یابد».

اما براى دادن هدیه به دوست نباید بیش از استطاعت خود «کادو» تهیه کرد و خود را به زحمت انداخت. و هر گاه هدیه اى به ما دادند، سعى کنیم هر چند هم کوچک باشد آن را بپذیریم و با دیده ى احترام به آن بنگریم.

۶ خوش بینى:

آن گاه دوستى تقویت مى شود که انسان بداند دوستش درباره ى او سوءظن ندارد و نسبت به وى خوش بین است. موقعى که انسان درک کرد که دوستش نسبت به وى بدبین نیست، احساس نشاط مى کند و لذت مى برد که قلبشان نسبت به یک دیگر نزدیک گردیده و روحشان آمیخته شده است. بنابراین خوش بینى باعث تقویت و جذب دوست و دوست یابى مى گردد.

۷- آغاز مثبت

یک یا چند نکته مثبت و ارزشمند را در دوست خود شناسایى و برجسته سازید و با تحسین صادقانه به جهت وجود آن امر مثبت، ارتباط خود را با وى محکم سازید و هیچ‏گاه رابطه خود را با نکته‏اى منفى آغاز نکنید.

۸- عدم سرزنش مستقیم

در صورتى که اشتباه و لغزشى در دوست خود مشاهده کردید، به طور مستقیم از او گلایه نکنید و وى را مورد انتقاد مستقیم و سرزنش قرار ندهید. وقتى تذکر اخلاقى با کنایه و اشاره گفته شود، زودتر اثر مى‏بخشد تا اینکه با صراحت از گناه یا اشتباه نام برده و انتقاد گردد.